kijk

Morad Bouchakour – “Everything is a selfportrait, a diary.”

Morad Bouchakour | Fairs in the USA | Malone NY | 1996

Wat maakt dat ik zo lang naar foto’s van Morad Bouchakour wil kijken? Steeds opnieuw. En zijn foto’s om me heen wil hebben in huis. Die vraag leidt me naar de kern van zijn kwaliteiten als fotograaf.

links: Morad Bouchakour | The Mexican Mennonites | Chihuahua, Mexico | 1995 
rechts: Morad Bouchakour| Thomas, Presidential Inauguration | Washington DC | 1997

Aanvankelijk studeert Morad Bouchakour (Brussel, 1965) economie aan de Universiteit van Amsterdam. Wanneer hij switcht naar Kunstgeschiedenis ontvlamt zijn fascinatie voor fotografie. Hij studeert in 1995 met de aantekening “excellent” af aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag in de richting Design en Visuele communicatie. Aansluitend gaat hij als freelance fotograaf aan het werk in New York City. Daar leert hij als assistent van de Nederlandse fotograaf Dana Lixenberg veel over portret- en reportagefotografie. Lessen die hij direct toepast in zijn autonome werk en fotografie voor opdrachtgevers.

In 1996 wordt hij als eerste Nederlandse fotograaf geselecteerd om te participeren in de World Press Photo Masterclass. Na een succesvol verblijf in New York, vestigt hij zich in 2009 definitief in Amsterdam, van waaruit hij tot nu aan toe met camera de wereld over reist voor fotoprojecten. Voor (inter)nationale commerciële en journalistieke opdrachtgevers, maar ook in opdracht van musea, zoals Rijksmuseum, Foam en De Nieuwe Kerk Amsterdam. En voor eigen projecten, die regelmatig in schitterende fotoboeken resulteren.

In het fotografische werk van Morad Bouchakour staan mensen centraal: hun levens en hun stemmingen en de context waarin de levens zich afspelen. In iedere situatie waarin hij zich met camera begeeft, trekt zijn oog direct naar de karakteristieke types. Als reportagefotograaf maakt Bouchakour fascinerende beelden vol verhaal en betekenis, die altijd een zekere lichtheid behouden. Zijn werk is diverse keren bekroond, onder andere krijgt hij de PANL Award 1999 toegekend en in 2000 de Zilveren Camera. Zijn werk wordt getoond en verzameld door diverse (inter)nationale musea, waaronder Rijksmuseum Amsterdam, Nederlands Fotomuseum en Museum of the City of New York.

Veel van zijn werken zijn ingeflitst. Hierdoor kan hij zich ongeacht de lichtomstandigheden volledig richten op wat hij ziet. Door daarbij een groothoeklens te gebruiken maakt de persoon op de voorgrond vaak deel uit van een ruimer beeld en verhaal.

Ongemak

Hoe Bouchakour te werk gaat als fotograaf heb ik aan den lijve ondervonden. Morad was als goede vriend van mijn broer op diens bruiloft in 2000. Mijn vriend en ik arriveerden die dag vroeg bij het gemeentehuis van Vogelenzang – té vroeg. Er was nog een andere bruiloft gaande en ‘ons’ bruidspaar was in velden noch wegen te bekennen.

Ricardo had geen zin om samen met mij als braaf stel bij de trap van het stadhuis te staan wachten en was binnen de kortste keren ‘verdwenen’. Wat ongemakkelijk bleef ik daar in mijn eentje staan. Ik schrok op uit mijn gedachten toen een in zwart geklede schim met camera op borsthoogte plotseling binnen mijn gezichtsveld kwam. Het was Morad Bouchakour. Zijn foto van mij was toen ‘allang’ gemaakt.

Morad Bouchakour | FEEST! | Eindejaarsfeest joodse les | Den Haag | Rijksmuseum | 2002

Tussenmomenten

“Tussenmomenten” noemt Morad ze. Hij vindt ze interessant. En let maar op, je vindt ze vaak in zijn foto’s en in alle denkbare soorten. Mensen die weliswaar fysiek present zijn, maar geestelijk heel even afwezig. Ondanks de meestal uitgesproken situaties waarin ze verkeren, hebben ze zich voor een moment in zichzelf teruggetrokken. Mensen die zijn uitgezoomd door misschien wel vermoeidheid, twijfel, sociaal ongemak of de roes waarin ze verkeren. Dan weer lijken ze in gedachten verzonken door een associatie, herinnering of emotie die hen heeft overvallen. We zien mensen die volledig opgaan in de handeling die zij uitvoeren, of juist afgeleid zijn van hetgeen zij aan het doen zijn door iets anders dat hun aandacht opeist.

Morad Bouchakour | The Mexican Mennonites | Chihuahua, Mexico | 1995

Binnenwereld

Bouchakour’s foto’s laten weliswaar de ‘buitenkant’ van mensen zien, maar die leiden ons linea recta naar hun geheimzinnige ‘binnenwereld’, waarnaar het voor de kijker gissen blijft. En juist dat gissen naar wat de geportretteerden denken, voelen en naar wat hen beweegt is zo heerlijk. Evenals het duiden van de gefotografeerde situaties. Verhalen die door te kijken als vanzelf in je hoofd ontstaan. Zowel verbeelding, empathie en gevoel voor humor worden daarbij aangesproken.

Morad Bouchakour | Park Avenue | New York | 1999

Extra oog

De bijzondere mix van reportage en ‘geposeerd’ maakt het extra spannend. Zoals gezegd weet Bouchakour mensen soms te betrappen zonder dat zij het zelf door hebben, maar andere keren weten zij wel degelijk dat hij er is. Ze kijken hem in de betreffende situatie aan. Toch worden zij zelfs in deze gevallen nog min of meer onopgemerkt ‘gesnapt’. Terwijl de gefotografeerden denken te doen te hebben met Bouchakour met wie zij oogcontact hebben, is de camera op borsthoogte het extra oog dat hen onopvallend ‘bespiedt’. Bliksemsnel slaat Bouchakour toe, op het juiste moment drukt hij af. Als een reptiel dat met verbijsterende snelheid zijn tong uitrolt om een vlieg te vangen.

Morad Bouchakour | Supporters FC Schalke 04 | Gelsenkirchen | 2009

Kijker

Morad Bouchakour is een scherp kijker: altijd geïnvolveerd ín de situatie maar daarin nooit actief ‘participerend’, noch manipulerend. Hij daagt de geportretteerden niet uit tot het vertonen van ander gedrag dan dat wat hij observeert. Ieder oordeel achterwege latend registreert hij neutraal. Met een goed gevoel voor moment, waarbij ook de visuele kwaliteit van datgene wat hij waarneemt sterk meeweegt. Een kunstenaar die met nieuwsgierige, open blik kijkt en situaties weet te treffen die meer vertellen dan op het eerste oog zichtbaar is.

De vanzelfsprekendheid waarmee hij dat alles doet, zorgt ervoor dat ook de foto’s van werelden die niet de jouwe zijn vertrouwd overkomen. ‘Ja, zo is het’, denk je, terwijl je de ene keer kijkt naar een reportage over een techno party in Nederland, dan weer naar foto’s over het dagelijks leven in Peking of een Mennonieten gemeenschap in Mexico. Uit de laatstgenoemde serie, vroeg in zijn carrière, kocht ik mijn eerste foto.

Foto uit de ‘Mennonieten-serie’ in de context van ons huis

Ironie lijkt niet bewust te worden opgezocht door Bouchakour. Die is er als vanzelf, want ‘wie lacht niet die de mens beziet’. Geen schaterlach en ook geen spottende bij het kijken naar situaties waarin mensen verzeild zijn geraakt, maar een mildironische lach omdat hoe wij ons leven vergezeld laten gaan van opmerkelijke gebruiken en rituelen met bijbehorende vormentaal per definitie roerend zowel als geestig is.

Morad Bouchakour | FEEST! | Eerste Heilige Communie | Maastricht | Rijksmuseum | 2002

“Everything is a selfportrait, a diary.”

Morad Bouchakour

Op Bouchakour’s website springt dit citaat direct in het oog. En het is waar. Alles wat zijn aandacht trekt en zijn drang om te fotograferen uitlokt zegt natuurlijk ook iets over hem. Zo vormt het oeuvre waaraan hij nu al weer zo’n vijfentwintig jaar werkt net zo goed een zelfportret. Eveneens is het een dagboek doordat iedere foto hem herinnert aan een fase uit zijn eigen leven en de plek op aarde waar hij op dat moment was.

Morad Bouchakour


Bronnen

  • Jochem Rijlaarsdam in: GUP Magazine#11 — New Dutch Heroes, 2011
  • Bas Heijne in: ‘Nederland viert FEEST!, Photography: Morad Bouchakour’, Rijksmuseum Amsterdam, 2002
  • Bye bye Portfolio, Morad Bouchakour, 2008
  • Manhettan, Morad Bouchakour, FOAM/Museum of the City of New York, 2009
  • Wim van Sinderen in: ‘Fotografen in Nederland’, Ludeon/Fotomuseum Den Haag, 2002