luister

Black Man

Jet en Ricardo | tekening van Marcel Pinas | 1 januari 2020

Tegen het decor van de huidige Black Lives Matter-beweging moest ik onlangs denken aan ‘Black Man’ uit 1976 van Stevie Wonder. Via de autoradio was op dat moment echter een heel ander nummer te horen, niet eens van Wonder, en pats – toch was daar ineens die jeugdherinnering. Als kind heeft dit lied veel indruk op me gemaakt, maar ik had het al jaren niet meer gehoord. Hoe actueel is het nog altijd, realiseerde ik me nadat ik ‘Black Man’ thuis terugvond op YouTube. Zorgwekkend. ‘Het nummer stond op een van de slechts twee popalbums die de verder juist zo rijke muziekcollectie van mijn vader telde: ‘Songs in the Key of Life’. 

Vanaf het moment dat de naald voor de eerste keer de plaat raakte, waren mijn broertje en ik verkocht. Het ene na het andere fantastische nummer op de elpee zette ons aan tot dagdromen en dansen.

Wanneer het aankwam op Stevie Wonder deden zelfs mijn ouders mee aan dat laatste. Bij mijn vader uitte zich dat in het ritmisch met één voet tappen op de vloer – op dansterrein voor hem het hoogst haalbare. Zolang het maar in de veiligheid van de eigen omgeving was, stortte mijn moeder zich minder geremd dan hij op de ‘dansvloer’. Op de tonen van Wonder hupte zij onbevangen rond tussen haar swingende kinderen, al wapperend met haar langgerekte armen en tot knuistjes gevouwen handen.

Ik heb ‘Songs in the key of life’ zo vaak gedraaid dat ik ook nu nog in iedere korte stilte aan het einde van een nummer het volgende al in mijn hoofd hoor. Zelfs de teksten zing ik zo’n veertig jaar na dato moeiteloos mee, heb ik gemerkt. Met het beetje Engels dat ik leerde in de laatste twee klassen van de lagere school probeerde ik die te vertalen en te duiden. De lyrics maakten deel uit van de met een bruin- en caramelkleurig wolkpatroon versierde elpeehoes. Hierdoor kon je meelezen en -zingen terwijl je luisterde en dat deed ik graag. De muziek nam me mee in de wereld van volwassenen die je als kind al voorvoelt: liefde, verlangen, verdriet, spiritualiteit, sociaal onrecht, eenzaamheid en melancholie.

Elk nummer ontketende een minispeelfilm in mijn hoofd, vooral de liedteksten ‘Village Ghetto Land’ over armoede en misdaad in de Afro-Amerikaanse getto’s en het genoemde ‘Black man’ dat in wezen een geschiedenisles is, vervat in een lied. Stevie Wonder bezingt daarin de maatschappelijke prestaties van mensen van kleur. Ik hield van het trotse, opzwepende karakter ervan en de vele muzikale en tekstuele herhalingen. De bewijsvoering die aan het einde van het nummer wordt geleverd door kinderen ‘in een klaslokaal’ een schier eindeloze lijst namen van belangrijke historische figuren – van kleur maar óók wit – te laten scanderen is me vooral bijgebleven. Glashelder bracht Wonder daarmee over: het belang van dit soort kennis en de volstrekt logische overtuiging dat alle mensen gelijk zijn en bijdragen leveren aan onze wereld.


“This world was made for all men.”

“This world was made for all men”, zong Stevie Wonder in 1976. Laten we vooral blijven ‘meezingen’ en graag een beetje luid.


Concert Stevie Wonder, Ahoy Rotterdam, september 2008

Over Stevie Wonder (*1960, Saginaw – Michigan, USA)

Stevie heet eigenlijk Steveland en zijn achternaam is niet Wonder, maar Judkins of Morris (waarom is een heel verhaal). Doordat hij te vroeg geboren wordt en te veel zuurstof toegediend krijgt in de couveuse verliest hij zijn gezichtsvermogen. Op zevenjarige leeftijd begint hij met piano spelen. Ook leert hij zichzelf als kind mondharmonica spelen, drums, bongo’s en basgitaar, en zingt hij in het kerkkoor. Met elf jaar sluit hij, geholpen door zijn moeder, zijn eerste platencontract af met Motown. Zijn opleiding volgt hij aan de Michigan School for the blind, waarbij hij in zijn vrije tijd veel te vinden is in muziekstudio’s. Zijn eerste singles en elpees leveren niet direct succes op, maar vanaf 1963 is het raak. Hij breekt internationaal door als zanger, componist en multi-instrumentalist.

Toch overweegt Stevie Wonder tegen het einde van 1975 serieus om de muziekindustrie vaarwel te zeggen. Hij wil zich in Ghana vestigen om te werken met kinderen met een beperking. Op het nippertje bedenkt hij zich, zet de voorbereidingen voor zijn afscheidsconcert stop en tekent een nieuw contract bij Motown, onder het beding van volledige artistieke vrijheid. Een jaar later verschijnt de dubbelelpee ‘Songs in the Key of Life’ die wordt overladen met prijzen. Zijn magnum opus wordt nog altijd beschouwd als een van de belangrijkste elpees uit de geschiedenis van de popmuziek.

‘Black Man’ is een van de door Wonder in samenwerking met Gary Byrd geschreven tracks op het album. Zijn verlangen naar wereldwijde raciale gelijkheid en harmonie klinkt er luid en duidelijk in door. Met de eerste regel verwijst hij naar de Afro-Indiaanse Crispus Attucks (1723-1770) die wordt beschouwd als de eerste man van kleur die werd gedood tijdens de Amerikaanse Revolutie, de ‘Boston Massacre’. De in de liedtekst gebruikte terminologie waarmee verschillende etnische groepen worden aangeduid (zwart, bruin, geel, rood, wit) wordt vandaag te dag niet meer breed geaccepteerd.

In 2008, het jaar dat ik samen met Ricardo Stevie Wonder live hoor zingen in Ahoy Rotterdam (mijn eerste grote popconcert ooit), ontvangt hij uit handen van de toenmalig president Barack Obama de bijzondere Gershwin Prize.

Lyrics ‘Black Man’

First man to die
For the flag we now hold high
Was a black man (Crispus Attucks)
The ground where we stand
With the flag held in our hand
Was first the redman’s
Guide of a ship
On the first Columbus trip
Was a brown man (Pedro Alonzo Nino)
The railroads for trains
Came on tracking that was laid
By the yellow man

We pledge allegiance
All our lives
To the magic colors
Red, blue and white
But we all must be given
The liberty that we defend
For with justice not for all men
History will repeat again
It’s time we learned
This World Was Made For All Men
Heart surgery
Was first done successfully
By a black man (Dr. Daniel Hale Williams)
Friendly man who died
But helped the pilgrims to survive
Was a redman (Squanto)

Farm workers’ rights
Were lifted to new heights

By a brown man (Cesar Chavez)
Incandescent light
Was invented to give sight
By the white man (Thomas Edison)
We pledge allegiance
All our lives
To the magic colors
Red, blue and white
But we all must be given
The liberty that we defend
For with justice not for all men
History will repeat again
It’s time we learned
This World Was Made For All Men
Hear Me Out.
Now I know that the birthday of a nation
Is a time when a country celebrates
But as your hand touches your heart

Remember we all played a part in America
To help that banner wave
First clock to be made
In America was created
By a black man (Benjamin Banneker)
Scout who used no chart
Helped lead Lewis and Clark
Was a red woman (Sacagawea)
Use of martial arts
In our country got its start
By a yellow man
And the leader with a pen
Signed his name to free all men
Was a white man (Abraham Lincoln)
We pledge allegiance
All our lives
To the magic colors
Red, blue and white

But we all must be given
The liberty that we defend
For with justice not for all men
History will repeat again
It’s time we learned
This World Was Made For All Men
This world was made for all men
This world was made for all men
This world was made for all men
God saved His world for all men
All people
All babies
All children
All colors
All races
This world’s for you
and me
This world

My world
Your world
Everybody’s world
This world
Their world
Our world
This world was made for all men
Hear Me Out…

(call and response with children)

Who was the first man to set foot on the North Pole?
Matthew Henson – a black man

Who was the first American to show the Pilgrims at Plymouth the secrets
of survival in the new world?
Squanto – a redman

Who was the soldier of Company G who won high honors for his courage
and heroism in World War 1?
Sing Lee – a yellow man

Who was the leader of united farm workers and helped farm workers
maintain dignity and respect?
Caesar Chavez – a brown man

Who was the founder of blood plasma and the director of the Red Cross
blood bank?
Dr. Charles Drew – a black man

Who was the first American heroine who aided the Lewis and Clark
expedition?
Sacajawea – a red woman

Who was the famous educator and semanticist who made outstanding
contributions to education in America?
Hayakawa – a yellow man

Who invented the world’s first stop light and the gas mask?
Garrett Morgan – a black man

Who was the American surgeon who was one of the founders of
neurosurgery?
Harvey William Cushing – a white man

Who was the man who helped design the nation’s capitol, made the first
clock to give time in America and wrote the first almanac?
Benjamin Banneker – a black man

Who was the legendary hero who helped establish the League of Iroquois?
Hiawatha – a redman

Who was the leader of the first microbiotic center in America?
Micho Kushi- a yellow man

Who was the founder of the city of Chicago in 1772?
Jean Baptiste – a black man

Who was one of the organizers of the American Indian Movement?
Denis Banks – a redman

Who was the Jewish financier who raised funds to sponsor Christopher
Columbus’ voyage to America?
Lewis D. Santangol – a white man

Who was the woman who led countless slaves to freedom on the
underground railroad?
Harriet Tubman – a black woman